Wstęp i zakończenie pracy to dwa ważne elementy, które ją spajają. To swego rodzaju klamra, która łączy wszystkie części pracy i nadaje im sens.
Wśród przyszłych magistrów krąży taka zasada, że wstęp i zakończenie pisze się po napisaniu całej pracy – i jest to prawda, bo mając ogląd na całą pracę łatwiej jest napisać podsumowanie. Ta metoda jest dość powszechnie stosowana i jeżeli chodzi o pisanie prac to sprawdza się całkiem dobrze.
Od czego zacząć? Nieważne czy masz już napisaną pracę czy nie, zastanów się, jaki jest cel tej pracy. Co ona ma pokazać, co udowodnić, opisać? Jaki jest jej temat, jaka dziedzina. Wstęp jest szczególnie istotny, gdyż to on robi tzw. pierwsze wrażenie – dobrze napisany wstęp zapowiada ciekawą i dobrze napisaną pracę. Źle napisany wstęp może zniechęcić do dalszego czytania, a tego nie chce żaden student idący na obronę pracy magisterskiej. Część osób czyta tylko wstęp – jeśli jest dobrze napisany, to może zerkną dalej – jeśli źle, to mała na to szansa.
Przed napisaniem czegokolwiek warto przygotować sobie plan pracy – rozpisać wszystko na etapy, przygotować materiał, a przede wszystkim mieć wizję tej pracy. Należy zwrócić uwagę, że to, co napiszesz we wstępie, musi mieć odzwierciedlenie w następnych rozdziałach. Niedopuszczalne jest opisanie zagadnień, które w ogóle nie pojawią się w pracy – je można opisać w zakończeniu, jako uzupełnienie tematu naszej pracy. We wstępie pracy magisterskiej czy licencjackiej należy scharakteryzować dokładnie temat, uściślić go, jeśli tego wymaga, opisać cel i zakres pracy.
Warto też pokrótce przedstawić zastosowaną metodologię i uzasadnić jej wybór. Tak samo jak narzędzia badawcze (np. ankiety, sondy, badania fokusowe, itp.). Bardzo często obrana metodologia warunkuje zakres tematyczny naszej pracy – nie wszystkie metody pasują do danego zagadnienia. Zawartość pracy należy przedstawić w skróconej formie – bez rozpisywania się, bez szczegółów, bez zbędnych opisów. Na to jest miejsce w kolejnych rozdziałach. Pamiętaj, że wstęp ma być krótki – kilka stron. Dokładne opisywanie problemów badawczych należy zostawić na później. We wstępie można też przedstawić tezy/hipotezy, które się bada i sprawdza ich trafność.
Wstęp pracy magisterskiej powinien zawierać następujące elementy (w zależności od tematyki pracy nie wszystkie one będą obowiązkowa):
- Cel pracy: wyjaśnienie, dlaczego praca została napisana i co chce osiągnąć jej autor.
- Zakres pracy: informacja o tym, jakie zagadnienia zostaną poruszone w pracy i jaki jest jej obszar badawczy.
- Strukturę pracy: krótki opis tego, jak praca jest zorganizowana i co znajduje się w poszczególnych rozdziałach.
- Streszczenie pracy: krótki opis najważniejszych wniosków i osiągnięć pracy.
- Wprowadzenie do tematu: krótkie wprowadzenie do głównego zagadnienia pracy i wyjaśnienie, dlaczego jest ono ważne.
- Stan literatury: opis tego, co już zostało napisane na temat pracy i jak twoja praca wpisuje się w obecny kontekst naukowy.
- Hipotezy badawcze: wyjaśnienie, jakie pytania badawcze postawiłeś sobie w pracy i jakie założenia badawcze zostały postawione.
- Metodologia: opis metod, które zostały wykorzystane w pracy, w tym użyte narzędzia badawcze i sposób, w jaki zostały one przeprowadzone.
Tak napisany wstęp pomoże przygotować zakończenie pracy. Przy pisaniu zakończenia warto przeczytać jeszcze raz całą pracę i skupić się na ważnych fragmentach naszej pracy. Na tych, które są istotne z punktu obranej metodologii i opisanych wcześniej hipotez. To wszystko należy ponownie opisać w zakończeniu, ale z tą różnicą, że skupiamy się na tym, co udało nam się udowodnić i na celu, który sobie obraliśmy na początku pisania pracy. Piszemy, czy osiągnęliśmy ten cel. Zakończenie jest podsumowaniem naszej pracy, ale nie powtórzeniem całej jej treści!
Dlatego też istotne jest opisanie tego, co jest kluczowe dla danego tematu. Nie ma sensu jeszcze raz przytaczać fragmentów pracy ani uzupełniać ich innym, nowymi wątkami. Można jedynie nadmienić o innych ciekawych zagadnienia, ale tylko w formie dodatku, ciekawostki. Na przykład można zakończyć tak pracę: „Istnieje wiele ciekawych teorii, które wyjaśniają ten problem, np. teoria X mówiąca o Y, ale na to nie ma tu już miejsca, gdyż moja praca miała na celu ukazanie pewnych aspektów teorii Z.” Dzięki temu zaznaczamy, że temat nie jest do końca wyczerpany i ma jeszcze wiele interesujących zagadnień, o których można porozmawiać na obronie pracy dyplomowej. Można też kontynuować badania – jeśli obroniliśmy właśnie pracę licencjacką, to badania możemy kontynuować w pracy magisterskiej, a gdy przedmiotem obrony była praca magisterska, to w pracy doktorskiej.
Zakończenie pracy magisterskiej powinno zawierać:
- Podsumowanie głównych wyników i osiągnięć pracy: krótki opis tego, co udało Ci się ustalić w wyniku badań i jakie wnioski można z nich wyciągnąć.
- Odniesienie do hipotez badawczych: wyjaśnienie, w jaki sposób twoje wyniki odpowiadają na pytania badawcze postawione na początku pracy.
- Ocena ważności wyników: omówienie znaczenia twoich wyników dla dziedziny badawczej i praktycznych zastosowań.
- Wskazanie możliwości dalszych badań: zaproponowanie kierunków dalszych badań, które mogą być podejmowane w przyszłości na podstawie twoich wyników.
- Podsumowanie pracy: krótkie podsumowanie całej pracy i wyjaśnienie, jakie osiągnięcia zostały dokonane.
- Wnioski: sformułowanie głównych wniosków, jakie można wyciągnąć z twojej pracy.
- Podziękowania: podziękowanie osobom, które pomogły Ci w pracy, takim jak twój opiekun naukowy, inni naukowcy lub instytucje, które udostępniły materiały lub pomagały w inny sposób.
Ostatni punkt można umieścić we wstępie, można na osobnej stronie na początku pracy magisterskiej, albo można w ogóle z niego zrezygnować.