Pisanie pracy magisterskiej rzadko rozpoczyna się od przygotowania „Wstępu”. Co prawda niektórzy próbują tworzyć go już na samym początku, jednak zwykle jest to wersja robocza, którą po ukończeniu całego tekstu należy gruntownie przeredagować. Wynika to z prostej przyczyny: dopiero po napisaniu wszystkich rozdziałów i opracowaniu wniosków mamy pełen obraz tego, co naprawdę znalazło się w pracy. Wstęp przygotowany zbyt wcześnie często traci spójność z ostateczną wersją treści i wymaga poprawek. Dlatego dobrym zwyczajem jest stworzenie wstępnej, szkicowej wersji na początku — dla siebie, jako drogowskazu — a następnie napisanie właściwego „Wstępu” dopiero po zakończeniu pisania całości.
Jednym z najtrudniejszych, a zarazem najważniejszych momentów w procesie tworzenia pracy jest decyzja o tym, kiedy zakończyć etap przygotowań merytorycznych — gromadzenia literatury, opracowywania notatek, przeprowadzania badań — i przejść do etapu pisania. Naturalnym odruchem bywa chęć zgromadzenia jak największej ilości materiałów i dopracowania koncepcji do perfekcji, jednak należy uważać, aby ten proces nie przeciągnął się w nieskończoność. W praktyce już w trakcie czytania i opracowywania literatury można tworzyć zalążki fragmentów, które później znajdą się w pracy — krótkie akapity, przemyślenia, komentarze. Te materiały są niezwykle cenne, bo stanowią budulec, na którym łatwiej oprzeć dalsze pisanie.
W pewnym momencie trzeba jednak postawić granicę i świadomie rozpocząć intensywne pisanie. To tzw. „czas pisania” — okres, gdy praca nad tekstem staje się głównym zadaniem, wyprzedzającym w priorytetach dalsze gromadzenie źródeł czy analizowanie wyników badań. Zbyt późne rozpoczęcie tego etapu może być poważnym błędem. Studenci często popełniają iluzoryczny błąd myślenia: „Jestem już prawie gotowy — badania mam skończone, wystarczy tylko to spisać”. Taki optymizm może szybko zderzyć się z rzeczywistością. Samo „spisanie” pracy rzadko zajmuje dwa tygodnie, jak wielu zakłada. W rzeczywistości proces pisania — jeśli ma być rzetelny, spójny i poparty właściwymi opracowaniami — wymaga co najmniej miesiąca intensywnej pracy.
Do tego należy doliczyć czas na poprawki i redakcję. Tekst napisany „na świeżo” niemal zawsze wymaga kilkukrotnego czytania, poprawiania stylistyki, uzupełniania braków, korygowania błędów językowych i logicznych. Na ten etap również trzeba przeznaczyć co najmniej dwa dodatkowe tygodnie. Dobrze jest zaplanować go z wyprzedzeniem, aby uniknąć sytuacji, w której praca oddana promotorowi jest pierwszą, nieprzepracowaną wersją.
Jeśli chodzi o formę, praca magisterska powinna — w dużym uproszczeniu — przypominać obszerny artykuł naukowy. Tego rodzaju tekst nie ma jednej sztywno narzuconej struktury, dlatego artykuły naukowe mogą się od siebie różnić układem treści czy stylem języka. W praktyce jednak warto stosować się do klasycznego schematu, oczekiwanego przez większość promotorów i recenzentów. Trzymanie się sprawdzonych zasad ułatwia zarówno pisanie, jak i późniejszą lekturę.
Tak samo jak nie należy wybierać zbyt szerokiego tematu i podejmować zadań ponad siły, tak również od strony formalnej praca nie powinna odbiegać od standardu. Zbytnie popisywanie się stylem, przesadne eksperymenty językowe czy próby „literackiego” pisania mogą w pracy naukowej zadziałać na niekorzyść autora. Wygórowane wyobrażenia o własnej swobodzie wypowiedzi i elokwencji mogą skutkować obniżeniem oceny, jeśli zaburzą klarowność przekazu.
„Wstęp” w pracy magisterskiej ma swoje jasno określone zadania. Nie powinien zajmować więcej niż około 5% objętości całego tekstu — zwykle jest to kilka stron. Jego rolą jest rzetelne poinformowanie czytelnika, czego dotyczy praca i czego można spodziewać się po jej lekturze. Należy przy tym unikać dwóch pułapek:
- przejmowania funkcji zakończenia (zbyt wczesne zdradzanie wyników),
- powielania treści podsumowań poszczególnych rozdziałów.
Klasyczna struktura wstępu obejmuje cztery główne elementy:
- Wyjaśnienie znaczenia tytułu – w prosty i zrozumiały sposób określa, czego konkretnie dotyczy praca. Tytuł zwykle nie może być zbyt długi ani zbyt szczegółowy, dlatego w tym miejscu warto go rozwinąć i doprecyzować.
- Uzasadnienie wyboru tematu – przedstawienie powodów, dla których autor podjął się opracowania danego zagadnienia. Może to być znaczenie tematu w danej dziedzinie, jego aktualność, oryginalność czy praktyczne zastosowanie.
- Charakterystyka struktury pracy – krótki opis, co znajduje się w poszczególnych rozdziałach. Należy jednak uważać, by nie stworzyć rozwleczonej wersji spisu treści.
- Ogólna informacja o wynikach i wnioskach – sygnalizacja, jakie rezultaty osiągnięto, bez wchodzenia w szczegóły, które należą do części „Zakończenie”.
„Wstęp” jest jednym z najważniejszych fragmentów pracy, ponieważ zwykle jest czytany przez promotora i recenzenta z wyjątkową uwagą. Już sam początek tekstu może ich pozytywnie lub negatywnie nastawić do dalszej lektury. Dlatego warto zadbać o to, aby był napisany w sposób przemyślany, zwięzły, rzeczowy, ale i estetyczny pod względem języka. To wymagające zadanie, które łączy w sobie precyzję, dyscyplinę pisarską i umiejętność zainteresowania odbiorcy.
Z punktu widzenia struktury pracy magisterskiej „Wstęp” znajduje się tuż po stronie tytułowej i spisie treści. Co prawda, powstaje zwykle na samym końcu procesu twórczego, ale to on otwiera całość i wprowadza czytelnika w temat. Właśnie dlatego należy poświęcić mu więcej czasu i „czułości” niż wielu innym fragmentom pracy — jest bowiem wizytówką całego dzieła.