W trakcie kształcenia studenci muszą zmagać się z pisaniem prac. Niektórym to przychodzi łatwo, innym zaś może sprawiać problem. W trakcie studiów każdego czeka napisanie pracy dyplomowej. Niejednokrotnie praca licencjacka czy praca magisterska sprawiają wiele trudności piszącym. Niewątpliwie wymagają one wysiłku i zabierają dużo czasu studentom.
Przed napisaniem pracy należy zebrać odpowiednie materiały. Student powinien umieć wyselekcjonować te niezbędne, a jednocześnie takie, które w pełni wyczerpują temat. Przygotowanie odpowiedniej bibliografii i „przelanie” zebranego materiału na papier nastręcza wiele problemów.
Zanim zaczniemy szukać pożądanych przez nas pozycji książkowych, musimy wybrać temat. Temat to myśl główna, którą należy właściwie rozwinąć. Trzeba pamiętać, iż praca dyplomowa jest oceniana pod względem zgodności treści z tytułem. Tak więc pisanie prac wymaga ścisłego i konsekwentnego trzymania się tematu. Po jego wyborze należy zająć się sformułowaniem problemu i określeniem jego celu. Praca dyplomowa powinna zawierać, w zależności od opisywanej tematyki, następujące cele: teoretyczno-poznawcze, praktyczno-wdrożeniowe, poznawcze, teoretyczne czy praktyczne. Jeśli chodzi o problem, który chcemy rozstrzygać, to przede wszystkim istotna jest własna inwencja, podejmowany przez nas wysiłek, a nie gotowe odpowiedzi i rozwiązania.
Bezsprzecznie łatwiej jest nam napisać pracę magisterską, gdyż pomaga nam w tym nasze doświadczenie i kompetencje zdobyte przy pisaniu pracy licencjackiej. Praca licencjacka sprawia zazwyczaj więcej problemów, ponieważ student pierwszy raz musi podjąć wysiłek napisania tak objętościowej pracy. Komplikacją może być sam jej układ. Tutaj należy wiedzieć, że powinna składać się ona z trzech części: wprowadzenia, omówienia tematu i zakończenia. Pisanie prac wymaga sformułowania problemu badań i odpowiedniego doboru dostosowanych do nich metod, technik i narzędzi badań. Ważna jest również właściwa prezentacja i analiza zebranych materiałów empirycznych, sformułowanie wniosków ogólnych i wdrożeniowych. Każda praca licencjacka musi zawierać:
- Tytuł.
- Spis treści.
- Wstęp, czyli właściwe wprowadzenie do podejmowanego przez nas tematu.
- Przegląd krytyczny dotychczasowych badań na podstawie literatury.
- Problemy, hipotezy, metody i organizacja własnych badań.
- Prezentację i analizę wyników badań.
- Wnioski, które wynikają z przeprowadzanych przez nas badań.
- Zakończenie.
- Streszczenie.
- Przypisy, które należy stosować konsekwentnie.
- Bibliografię (powinna składać się z literatury podmiotu i przedmiotu).
- Ewentualnie aneksy.
Każda praca magisterska jest uwieńczeniem całych studiów, to ukoronowanie naszych wysiłków. Obrona naszej pracy zakończona oceną pozytywną otwiera nam drogę do przyszłości poprzez otrzymanie dyplomu ukończenia studiów. To wystarczający powód, aby nasza praca dyplomowa była na jak najwyższym poziomie, jest bowiem ona etykietą naszej osoby. Pisanie prac odzwierciedla wiedzę, którą nabyliśmy. Niewątpliwie pisane przez nas prace to odbicie naszych kompetencji i umiejętności.
K. Woźniak podkreśla, iż praca magisterska „ma być materialnym dowodem opanowania wszystkich umiejętności potrzebnych do pisania prac naukowych z zakresu studiowanej dyscypliny”. Świadczy to o tym, iż pisane przez nas prace powinny mieć charakter stricte naukowy. Istotna okazuje się także pomysłowość, własny wkład, naukowe przemyślenia i prowadzone przez nas badania.
Pisanie prac naukowych wymaga znajomości stylu naukowego. Studenci powinni pamiętać o zasadzie strukturalizacji, źródłowości, dostatecznego uzasadniania twierdzeń, obiektywności, ścisłości wypowiedzi, oszczędności słowa i jasności myśli. Jeśli chodzi o zasadę strukturalizacji, to ważny jest tu odpowiedni podział treści, musi on być czytelny, harmonijny, proporcjonalny i logiczny. Zasada źródłowości ujmuje dokładne powoływanie się na różne pozycje książkowe, jak i dotyczy rzetelnego konstruowania przypisów, w tym not bibliograficznych czy adresów internetowych.
Praca dyplomowa musi również odnosić się do zasady dostatecznego uzasadniania twierdzeń. Tutaj nie wystarcza tylko wskazanie właściwego źródła. Niezbędna okazuje się samodzielna, dobrze sformułowana argumentacja. Ta zasada wiąże się z zasadą obiektywności. Praca magisterska nie może być subiektywna i ujawniać naszych emocji. Istotne jest takie prowadzenie badań i przedstawianie ich wyników, które przede wszystkim służą poznawaniu prawdy. Praca licencjacka powinna uwzględniać zasadę ścisłości wypowiedzi. Dotyczy ona jednoznacznego i konsekwentnego rozumienia stosowanych przez nas pojęć, jak również jest zaprzeczeniem rozwlekłości i zbędnego opisywania niektórych zjawisk czy problemów.
Pisanie prac wymaga również poprawności stylistycznej. Każdy piszący musi przestrzegać zasady jasności wywodów i oszczędności słowa. Do niejasności prowadzą zazwyczaj zbyt rozbudowane zdania, ale także błędy w szyku wyrazów i zbyt dużo wtrąceń. Trzeba pamiętać o tym, aby nie powtarzać ciągle tych samych treści i wyrazić istotę problemu możliwie najkrócej. Istotna jest też prostota języka, dzięki której nasz tekst nie jest nazbyt skomplikowany. Nie powinniśmy nadmiernie stosować wyrazów obcych i zapożyczeń z języków. Praca dyplomowa nie powinna być okraszona zbyt dużą ilością ozdobników. Poprawność stylistyczna to przede wszystkim stosowanie zarówno logicznych zasad pisarstwa naukowego, jak i normalnych reguł językowych.
Praca licencjacka, która jest pierwszą większą pracą studenta pozwala mu weryfikować późniejsze błędy, które mogłyby pojawić się w pracy magisterskiej. Doświadczenie sprawia, że umiemy odpowiednio pominąć hipotetyczne przeszkody. Kwestią, która powinna być naturalna dla każdego, kogo dotyczy pisanie prac, jest przestrzeganie reguł gramatycznych, w tym ortografii, fleksji i składni.
Praca dyplomowa przysparza nam również inne kłopoty. Niejednokrotnie studenci mają problem z odpowiednim skonstruowaniem przypisów. Zdarza się również, że nie stosują konsekwentnie raz użytej reguły. Przypisy służą nam przede wszystkim:
- Wskazywaniu źródeł informacji i poglądów, które wykorzystujemy pisząc naszą pracę.
- Wzbogacaniu tekstu zasadniczego dodatkowymi informacjami.
- Ukazywaniu w różny sposób danego problemu (np. sposób polemiczny).
Warto też wymienić rodzaje przypisów. Najczęściej stosowanymi są przypisy źródłowe zwykłe.
Istnieją również przypisy źródłowe rozszerzone, odsyłające, polemiczne i dygresyjne. Każdy przypis powinien być opracowywany rzetelnie i dokładnie. Ważne jest, aby trzymać się raz użytego wzoru danego przypisu.
Praca magisterska uwzględnia również wstęp i zakończenie. Podobnie jest w pracy licencjackiej. Zarówno wstęp, jak i zakończenie nie powinny być zbyt długie. Te elementy pracy, z pozorów najłatwiejsze do napisania, mogą wywołać pewne wątpliwości. Trzeba pamiętać, że są one bardzo ważne w pracy, gdyż stanowią podsumowanie naszego pisania i mają wyrazić w skrócie to, o czym napisaliśmy. To swoista klamra spajająca naszą pracę.
Praca dyplomowa wymaga od nas kreatywności. Podstawą oryginalności pracy jest nasza samodzielność i ciekawe opracowanie tematu oraz odkrywcze badania. Jeśli chodzi o formę pracy, to zależna jest ona od wymagań stawianych przez naszą uczelnie lub promotorów. Kwestie ściśle techniczne dotyczą m.in. układu naszej pracy i tekstu, w tym – marginesów, odstępów między wierszami, czcionki czy numeracji. Wyróżnienia w tekście i w poszczególnych partiach tekstów zależą zazwyczaj od nas samych. Pamiętać jednak trzeba, aby były one klarowne i miały pozytywny wpływ na czytelność naszej pracy.
Każdy student wie, że pisanie prac wymaga od nas dużego wysiłku umysłowego i staranności pod względem formalnym. Praca dyplomowa świadczy o nas samych, warto więc zapoznać się z zasadami według których powinna być tworzona. Pamiętajmy, że jest ona zwieńczeniem naszego całego kształcenia czy pewnego jego etapu. Pamiętajmy, iż zarówno wartość merytoryczna, jak i sam układ formalny naszej pracy ma duży wpływ na jej postrzeganie przez innych. Praca magisterska może otworzyć nam drogę do przyszłej kariery i stać się dowodem na to, że zdobyliśmy odpowiednie kompetencje podczas naszych studiów. Warto zadbać o to, aby każda pisana przez nas praca charakteryzowała się wysokim poziomem i była odzwierciedleniem posiadanej przez nas wiedzy.
Krzysztof Woźniak, O pisaniu pracy magisterskiej na studiach humanistycznych: przewodnik praktyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 1998
