Słowo „essai” oznacza po francusku „próbę”. Od tego właśnie francuskiego słowa wywodzi się nazwa gatunku – czyli pisanie eseju to pewna próba, próba pozbierania myśli, przemyśleń.
Esej jest szczególną formą literacką, która nie koncentruje się na obiektywnych badaniach dążących do potwierdzenia czy odrzucenia konkretnie zarysowanej hipotezy, ale prezentuje on punkt widzenia autora pracy. Badacze mają jednak stale problemy z precyzyjnym określeniem tego, czym jest esej, ponieważ nie można dokładnie scharakteryzować jego tematyki, kształtu, stylistyki.
Aby napisać dobry esej, należy:
- Zrozumieć temat i cel eseju. Pomyśl o tym, co chcesz osiągnąć pisząc esej i do jakiej grupy odbiorców jest skierowany.
- Zgromadzić materiały. Przeprowadź badania i znajdź informacje, które pomogą Ci wypowiedzieć się na temat eseju.
- Przygotuj plan. Zorganizuj swoje myśli i ustal, jakie argumenty chcesz przedstawić. Możesz użyć mapy myśli lub listy punktów, aby to zrobić.
- Napisz wstęp. W wstępie należy zawrzeć krótkie wprowadzenie do tematu i wyjaśnić, o czym będzie esej. Możesz też zasygnalizować swoje stanowisko wobec tematu.
- Napisz rozwinięcie. W rozwinięciu należy przedstawić argumenty i dowody, które popierają twoje stanowisko. Możesz też przedstawić inne opinie i odnieść się do nich.
- Napisz zakończenie. W zakończeniu należy podsumować główne punkty eseju i wyjaśnić, dlaczego twoje stanowisko jest ważne. Możesz też zaproponować rozwiązanie problemu lub zadawać pytania, które pozostawiasz czytelnikowi do rozważenia.
- Zweryfikuj swój esej. Upewnij się, że esej jest zgodny z założeniami, ma spójną strukturę i jest poprawnie napisany pod względem stylistycznym i gramatycznym. Możesz też poprosić kogoś o sprawdzenie eseju przed oddaniem.
Najczęściej pisanie esejów dotyczy problemów społecznych, filozoficznych, artystycznych, także esej może mieć formę manifestu politycznego czy krytyki literackiej.
Wśród najważniejszych cech esejów znajdują się przede wszystkim:
subiektywizm jego autora, który wygłasza swoje przekonania,
refleksyjność, ponieważ esej jest zapisem toku przemyśleń autora dotyczących konkretnego problemu, przy czym nie stara się on przekonać do niego czytelników, ale jedynie prezentuje swój punkt widzenia,
niesystematyczność, ponieważ w eseju nie ma określonych chronologicznych, tematycznych czy hierarchicznych ram dla przedstawianych argumentów,
niewyczerpanie tematu przez autora, który dokonuje selekcji tylko tych, które go interesują,
intertekstualność, czyli stosowanie różnych odniesień, aforyzmów wplatanych w treść,
dygresyjność, ponieważ autor eseju może przerywać swój tok rozumowania i przechodzić do innych tematów.
Nie bez przyczyny pisanie esejów dla wielu osób jest problemem, chociażby ze względu na same problemy związane z określeniem charakteru tego gatunku. W związku z tym przygotowywanie takich dzieł jest też często zlecane osobom bardziej w tym doświadczonym – takie usługi oferują między innymi firmy, które zajmują się pisaniem prac magisterskich.